Những số liệu được đưa ra có thể sẽ gây trở ngại cho những công việc có vẻ ổn trên Instagram, nhưng thị trường sẽ phải vật lộn để tìm thấy sự nhiệt huyết cho nghệ thuật chính trị đầy tham vọng.
Eric Yahnker’s Toast (2022)
“Báo lá cải cũng chỉ đến vậy thôi” Jeff Koons cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại chương trình TED-style “Nghệ thuật vì ngày mai” – “Art for tomorrow”ở Athens vào tháng 6. Ông than phiền rằng cánh phóng viên chỉ quan tâm đến mức giá của tác phẩm nhiều hơn là những nội hàm nghệ thuật nó mang lại. Koons – người có khối tài sản ước tính khoảng 400 triệu USD, theo trang web Celebrity Net Worth bổ sung: “Với họ thì nói về tiền bạc sẽ dễ dàng khai thác hơn rồi, còn về nghệ thuật thì chắc là không”.
Cuộc phỏng vấn được tổ chức vài ngày trước khi tác phẩm điêu khắc bằng thép khổng lồ “Balloon Monkey (Magenta)” của Koons, từ năm 2006-2013, được bán đấu giá tại Christie’s, Luân Đôn với giá 10,1 triệu bảng Anh (12,4 triệu đô). Tác phẩm này có giá thấp hơn một nửa so với một phiên bản khác là “Balloon Monkey (Orange)”, được bán đấu giá vào năm 2014 với mức giá là 25,9 triệu đô. Khi ở thời kì đỉnh cao, Koons là nghệ sĩ có doanh thu cao thứ 10 trên thế giới tại các cuộc đấu giá. Vào thời điểm viết bài, ông là người thứ 65, theo Artprice.
Trong hai thập kỷ trước, Koons, giống như Damien Hirst, là một trong những nhà sản xuất thành công nhất thế giới về thứ có thể gọi là nghệ thuật “thị trường”. Những tác phẩm có giá thành cao với hình thức giống nhau nhưng được phát hành một loạt các phiên bản độc đáo và dễ dàng nhận biết, được đặc biệt thực hiện cho các buổi triển lãm và hội chợ của giới siêu giàu quốc tế. Với sự gia tăng về mức độ hàng hóa và nguồn thu như vậy, điều thú vị nhất để viết về thị trường nghệ thuật, theo như NFTs – là sự phát triển theo tuyến tính của nó – giá cả.
Nghệ thuật Instagrammable
Và nó vẫn tiếp tục như vậy. Năm 2018, một tờ giấy dầu nhỏ của Flora Yukhnovich, hiện là một trong những cái tên phải có của thị trường nghệ thuật, được bán tại Phillips vào tháng 6 với giá 52.920 bảng Anh (62.499 đô la), gấp mười lần ước tính.
Yukhnovich là một phần của nhóm các nghệ sĩ trẻ ngày càng mở rộng với những bức tranh theo phong cách Rococo ấn tượng trên Instagram và trên những bức tường trắng của các phòng trưng bày và những ngôi nhà sang trọng. Những nghệ sĩ này đều có gu thẩm mỹ đặc biệt, thứ lôi kéo khách hàng liên tục đặt hàng ở những nơi họ ủy quyền tác phẩm của mình.
Theo hoạ sĩ Greg Ito, đang sống ở Los Angeles, nơi ngày càng có nhiều cơ sở tổ chức các buổi biểu diễn nghệ thuật Instagrammable: “Nghệ sĩ được phân loại giống như thẻ giao dịch. Người ta mua rất nhiều tác phẩm với mong muốn trong số đó sẽ có tác phẩm gây sốt trong các cuộc đấu giá”. Ito còn cho biết thêm: “Có vẻ như chỉ có nhiều nhà sưu tập đầu cơ theo xu hướng và nhiều phòng triển lãm bắt lấy xu hướng này vì lợi nhuận mà nó mang lại”.
Sớm muộn gì những nghệ sĩ này cũng sẽ hết thời, giống hệt như những chiếc lốp xe sau một chặng đua Grand Prix của một cuộc đua xe công thức một, chúng có thể nhanh chóng được thay thế. Và cũng giống như F1, thị trường nghệ thuật cũng vậy, nó chạy theo đồng tiền bất chấp tất cả. Miami đã tổ chức Grand Prix khai mạc vào năm nay, Seoul cũng tổ chức hội chợ nghệ thuật Frieze đầu tiên.
Trái đất đang dần nóng lên và những hệ lụy cũng đã xuất hiện, tiêu biểu là đợt hạn hán nghiêm trọng nhất từ trước đến giờ. Chiến tranh ở Ukraine có khả năng sẽ trở thành nguyên nhân cho việc tăng giá lương thực, các công ty dầu mỏ thu lợi nhuận kỷ lục, bất bình đẳng thu nhập ngày càng gia tăng. Không chỉ dừng lại ở vấn đề này, nhiều rắc rối khác cũng đã xuất hiện và không ngừng gia tăng.
Các tổ chức nghệ thuật đã và đang cố gắng tuyên truyền những thông điệp qua tác phẩm. Ấn bản thứ 15 của Documenta ở Kassel đã gây tranh cãi khi ủy quyền quản lý cho một tập thể đến từ Indonesia, trao vai trò dẫn dắt hiếm hoi và nhiều cơ hội cho các nghệ sĩ từ Global South. Trong khi đó, “Sun & Sea”, vở opera đoạt giải Sư tử vàng của Lithuania từ Venice Biennale 2019, đang lưu diễn ở Global North, du dương giai điệu bay xa 6.000 dặm để chơi trò ném đĩa trên bãi biển và chương trình Back to Earth đang diễn ra của phòng triển lãm Serpentine đã yêu cầu hơn 60 quảng cáo về tình trạng khẩn cấp về khí hậu.
Nhưng tại sao những thông điệp này vẫn chưa tạo được sức hút lớn hơn? Vậy mà cách đây không lâu, động lực của phong trào Black Lives Matter đã truyền cảm hứng cho những cuộc đấu giá kỷ lục cho những tài năng bị đánh giá thấp trước đây như Kerry James Marshall, Barkley Hendricks, Charles White và Amy Sherald.
John Wolf, một cố vấn nghệ thuật có trụ sở tại Los Angeles, giải thích: “Những tiêu đề tiêu cực có thể để lại ảnh hưởng xấu đến con người” khi ông đề cập đến cách hành văn của phần lớn các bài báo đưa tin về môi trường của các phương tiện thông tin đại chúng.
Wolf đang cố gắng thay đổi suy nghĩ của thị trường nghệ thuật bằng cách tổ chức một cuộc triển lãm nhóm pop-up gồm 18 bức tranh và đồ gốm lấy cảm hứng từ tình trạng khẩn cấp về khí hậu ở Thung lũng Yucca, California, nơi sự nóng lên toàn cầu đang đe dọa cây Joshua nổi tiếng đến bờ vực tuyệt chủng. “Helter Swelter” (được trưng bày đến ngày 30 tháng 9) bao gồm bức tranh sơn dầu Eric Yahnker năm 2022, “Toast” mô tả hai bàn tay đang nâng ly champagne trong một đại dương dữ dội có giá là 8.000 đô. Tác phẩm năm 2018 của Julie Curtiss, “The Nest” cho thấy một con cá sau khi đánh bắt bị treo lên và phơi khô được thể hiện trên mái tóc bện chặt bởi nghệ sĩ New York, được định giá 44.000 đô.
Đương đầu và phá vỡ
Cố gắng bán những bức tranh tuyên truyền về môi trường là một chuyện, tìm kiếm một thị trường nghệ thuật đi ngược lại với xu hướng kinh tế và đưa nhân loại thế kỷ 21 vào mớ hỗn độn này là một chuyện khác.
Ví dụ như Renzo Martens, một nghệ sĩ người Hà Lan đã hợp tác với Liên đoàn Nghệ thuật Công nhân Đồn điền Congo để tạo ra các tác phẩm điêu khắc từ chocolate với chủ đề đối chọi với những gì thực dân phương Tây tự mãn thời hậu thuộc địa. Được đánh giá nhiệt tình khi được trưng bày tại Sculpture Center ở New York vào năm 2017, những tác phẩm không thể ăn và nấu chảy được này được bán với giá lên đến 20.000 đô cho mỗi tác phẩm để gây quỹ cộng đồng cho các đồn điền dầu cọ của Unilever bị đóng cửa ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Theo Martens, đến nay họ đã kiếm được khoảng 150.000 đô.
Martens nói: “Chỉ cần được một phòng triển lãm blue-chip chọn chúng thôi, nó sẽ tạo ra một sự thay đổi đáng giá trong thị trường nghệ thuật”. Đến tận ngày nay thì điều đó vẫn không xảy ra, và không có tác phẩm điêu khắc nào xuất hiện trong cuộc đấu giá.
Cuộc đấu tranh của tập thể Congo và những gì nó tác động lên thị trường là ví dụ điển hình cho những thách thức mà những hoạt động nghệ thuật liên quan đến chính trị gặp phải.
Gregory Sholette, một nghệ sĩ và là nhà văn ở New York, người có cuốn sách “The Art of Activism and the Activism of Art”, được xuất bản bởi Lund Humphries, cho biết: “Nếu sáng tác nghệ thuật tuyên truyền với mục đích kiếm tiền, ắt hẳn nó sẽ thất bại”
Sholette cũng đề ra câu hỏi rằng: “Làm thế nào để chúng ta ngăn điều đó xảy ra? Những nghệ sĩ hoặc là từ bỏ, hoặc là đối chọi trực tiếp với nó, và rơi vào vòng xoáy với những nghĩ suy vô tận ”
Banksy được cho là nghệ sĩ – nhà hoạt động nổi tiếng nhất thế giới. Ông cũng là nghệ sĩ có tác phẩm bán chạy xếp thứ 8 của thị trường, theo Artprice. Vào năm 2018, một trong những bức tranh được trưng bày trong cửa hàng của Sotheby của ông nói được thể hiện bằng cách tự hủy, qua đó châm biếm sự dư thừa của thị trường. Nhưng máy nghiền giấy đã dừng lại giữa chừng và bức tranh bị hỏng tiếp tục được bán với giá 1,04 triệu bảng Anh (1,4 triệu đô). Ba năm sau, nó lại được Sotheby rao bán lại như một kiệt tác nghệ thuật trình diễn, bức tranh tơi tả đã được nâng lên mức giá 18,6 triệu bảng Anh (25,4 triệu USD).
Ai Weiwei, một trong số ít các nghệ sĩ hoạt động chính trị khác có những tác phẩm được mọi người nhiệt tình săn đón, cho biết “Cảm giác bất lực và tàn lụi về lĩnh vực nghệ thuật sẽ không sớm tan biến và những tác phẩm nghệ thuật về chính trị sẽ dần ít đi trong tương lai gần”.
Điều đó chắc chắn sẽ xảy ra nếu lĩnh vực này và các phương tiện truyền thông của nó tiếp tục đánh giá nghệ thuật bằng giá thành của nó.
Có lẽ Jeff đã đúng.
Theo The Art Newspaper
